IX ogólnopolska kampania Fundacji Hospicyjnej powoli dobiega końca. Jej tegoroczne hasło: „Zdrowa rozmowa pomaga leczyć. Mów – Słuchaj – Zaufaj” spotkało się ze sporym zainteresowaniem społecznym, a w wielu miastach zorganizowano debaty dotyczące roli jakości komunikacji w służbie zdrowia. Organizatorami spotkań były zarówno ośrodki hospicyjno-paliatywne, jak i Międzynarodowe Stowarzyszenie Studentów Medycyny IFMSA-Poland. Dzięki ich staraniom przez kraj przetoczyła się dyskusja na temat wpływu rozmowy na usprawnienie procesu leczenia i terapeutyczny sukces.
Debatę w Gdańsku, która odbyła się 4 grudnia br. w Collegium Biomedicum Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego, przygotowały: Fundacja Hospicyjna, pomysłodawca i organizator kampanii, oraz Fundacja Lubię Pomagać. Jej moderatorami byli: Alicja Stolarczyk z Fundacji Hospicyjnej i Adam Hlebowicz z Radia Plus. Spotkanie poświęcone dialogowi otworzył... monolog autorstwa i w wykonaniu Teresy Marczewskiej, aktorki, a także wolontariuszki Hospicjum im. ks. E. Dutkiewicza SAC w Gdańsku, oparty na jej bolesnych doświadczeniach związanych z chorobą onkologiczną oraz kontaktach ze służbą zdrowia. Autentyzm opisywanych przeżyć i wzruszające wykonanie wywołały na sali spore poruszenie.
Na wstępie debaty prof. med. Krystyna de Walden-Gałuszko, ekspert kampanii, prezes Polskiego Towarzystwa Psychoonkologicznego, odniosła się do znanej myśli prof. Andrzeja Szczeklika o medycynie jako sztuce rozmowy. Zwróciła uwagę na dodatkowy aspekt: Rozmowa to zarazem sztuka i umiejętność. Nie wynika z danych nam talentów, ponieważ zwyczajnie można się jej nauczyć. Profesor podkreśliła przy tym, że w zawodzie lekarza lub pielęgniarki konsekwencje jej nieopanowania są bardzo poważne.
Dr med. Zbigniew Bohdan, ekspert kampanii, pediatra z 35-letnim stażem, lekarz Domowego Hospicjum dla Dzieci im. ks. E. Dutkiewicza SAC w Gdańsku, wysnuł analogię między rozmową dorosłego z dzieckiem a lekarza z pacjentem: Kiedy rozmawia się z dziećmi, należy kucnąć. Trzeba spotkać się z nimi wzrokiem, ale i językiem oraz ich mentalnością. Podobnie jest w kontaktach ze wszystkimi innymi ludźmi. Nieraz życzę moim studentom, by znaleźli się na łożu boleści, ponieważ doświadczenie bycia chorym jest czymś niezwykłym. Dr Bohdan zwrócił uwagę na nikłe zainteresowanie studentów medycyny proponowanymi przez niego wykładami na temat komunikacji z rodzicami dzieci chorych.
Do tego wątku nawiązał następny uczestnik debaty, dr med. Marek Suchorzewski, anestezjolog, specjalista leczenia bólu w Hospicjum im. św. Wawrzyńca w Gdyni: Warto, by na studiach medycznych wprowadzono zajęcia warsztatowe z komunikacji w ramach poszczególnych dyscyplin klinicznych. Według dr. Suchorzewskiego, współpraca pacjenta z lekarzem, której dobra komunikacja to warunek niezbędny, jest niezwykle istotnym czynnikiem wpływającym na postawienie prawidłowej diagnozy oraz satysfakcjonujący przebieg terapii. Jednak aby obie strony miały szansę się spotkać, potrzebny jest czas, skupienie i odpowiednie miejsce.
Mgr piel. Elżbieta Skowrońska, naczelna pielęgniarka w Hospicjum im. ks. E. Dutkiewicza w Gdańsku, a także wojewódzki konsultant do spraw medycyny paliatywnej w Gdańsku, przyznała, że jej zawodowi towarzyszą wielkie emocje: Jeśli wkoło wszyscy się boją, powinien być ktoś, na kim można się wesprzeć. Emocje pracownika służby zdrowia muszą być opanowane. Jednak, jak przyznała, nie zawsze jest to możliwe i czasami człowieczeństwo wygrywa z profesjonalizmem. Elżbieta Skowrońska zwróciła też uwagę na zalety pracy zespołowej w opiece paliatywnej, dzięki której możliwe jest uzewnętrznienie swoich emocji wobec kogoś, kto doświadcza podobnych. W swoim wystąpieniu poruszyła również temat agresywnych zachowań pacjentów, które często służą wykrzyczeniu emocji.
Swoje emocje sprzed lat wspominała mgr Danuta Stopieńska, ekspert kampanii, doświadczony pedagog, trener rozwoju osobistego i koordynator gdańskiego oddziału Akademii Walki z Rakiem. Po usłyszeniu diagnozy o przerzutach czerniaka doświadczyła różnych rozmów. Jedne miały charakter chłodnego, bardzo zdystansowanego komunikatu, który odbierał nadzieję. Na szczęście były też inne, dające siłę do uruchomienia wewnętrznych zasobów, umożliwiających aktywne włączenie się w proces leczenia: Stwierdzenie, że może będę miała szczęście, było dla mnie szalenie ważne. Danuta Stopieńska powołała się też na rozmowy z uczestnikami Akademii, którzy zawsze podkreślają rolę dobrego kontaktu z lekarzami w procesie zdrowienia. W ramach zajęć uczą się między innymi, jak ich słuchać i wyrażać swoje potrzeby.
Gościem debaty była również Dorota Kolak, znakomita aktorka teatralna i filmowa, pedagog, a zarazem honorowy ambasador kampanii. Przyznała, że dla niej najważniejszym elementem rozmowy jest umiejętność słuchania, również jedna z podstawowych w zawodzie aktora: Nie jest sztuką tylko słuchać, ale trzeba „wysłyszeć” albo inaczej „usłyszeć prawdziwie”. Do tego służy wiele elementów wspierających i to można wyćwiczyć. Aktorka wyróżniła intonację zapraszającą do rozmowy, otwierającą się na dialog z człowiekiem, oraz kropkującą, zamykającą drogę do rozmowy. Zwróciła też uwagę na rolę kontaktu wzrokowego z rozmówcą. Dr Suchorzewski przypomniał wówczas inicjatywę ks. Jana Kaczkowskiego - inicjatora areopagu etycznego przy puckim Hospicjum, podczas którego odbywają się warsztaty z komunikacji dla studentów i lekarzy, prowadzone również przy udziale aktorów.
Dzięki pytaniom moderatorów oraz słuchaczy debaty poruszane były też kwestie sposobu przekazywania pacjentom trudnych informacji, obecności psychologa jako osoby wspierającej lekarza w kontaktach z chorymi i ich rodziną, roli wzajemnych relacji między pacjentami, a także umiejętności radzenia sobie z emocjami, nagromadzonymi podczas niełatwej pracy. Zdaniem prof. de Walden-Gałuszko, do rozmowy z chorym trzeba się dobrze przygotować, a według dr. Bohdana sztuka rozładowywania emocji jest wręcz niezbędna w każdym zawodzie związanym z medycyną.
Debatę podsumowała prof. de Walden-Gałuszko, podkreślając przede wszystkim konieczność dobrej jakości czasu poświęconego osobie chorej. W obecnej sytuacji wielkie zadanie stoi przed szkoleniami personelu medycznego z zakresu komunikacji. Po zakończeniu spotkania można się było zapisać na bezpłatne warsztaty dotyczące doskonalenia technik interpersonalnych.
Magdalena Małkowska
